مساله تقابل تئوریک روحانیون و جریان چپ در ایران معاصر - بانوی ایران

به گزارش خبرنگاران به نقل از مهر، انتشارات امیرکبیر دومین چاپ کتاب روحانیت و اندیشه های چپ در ایران معاصر نوشته محمد صدرا را با شمارگان هزار نسخه، 404 صفحه و بهای 39 هزار تومان منتشر کرد. چاپ نخست این کتاب در تابستان سال جاری (1398) با شمارگان 100 نسخه و بهای 55 هزار تومان منتشر شده بود.

نویسنده در این کتاب که رساله انتها نامه دکتری اوست به موضوع مهمی معرفتی و سیاسی در ایران معاصر پرداخته است. مواجهه مذهب و مارکسیسم و لاجرم روحانیت و جریان های چپ در ایران معاصر، یکی از حوزه های پرچالش و مساله خیز در قلمرو الهیات، فلسفه و سیاست در ایران امروز است.

در این میان پرسش های تأمل برانگیزی که نه تنها هنوز، به پاسخ نهایی نرسیده اند، بلکه همچنان سایه سنگین خود را بر فضای فرهنگ و سیاست ایران دارند و پیوندهای مطلع و ناخودمطلع این دو سنت فکری، سرنوشت دیروز، امروز و احتمالاً آینده نزدیک جامعه ما را مشخص می نمایند. نویسنده در این کتاب کوشیده این گفت وگوها، پیوندها، چالش ها و تقابل های اسلام و مارکسیسم را گزارش کند. همچنین کتاب منبع خوبی برای تبارشناسی بسیاری از تحولات کنونی ایران در سه گانه الهیات، فلسفه و سیاست است.

در معرفی این کتاب آمده است: نوشته حاضر به آنالیز تعامل دو سنت رقیب، مهم و تأثیرگذار اسلامی به نمایندگی روحانیان و چپ مارکسیستی با استفاده از الگو و مفاهیم اسلامی کسانی چون مک اینتایر و تیلور که تحت عنوان جماعت گرایان از آنان یاد می گردد، می پردازد. این آنالیز به لحاظ تاریخی تأکید خود را بر ظهور ارانی در ایران تا شکل گیری انقلاب اسلامی نهاده است.

با ورود دکتر تقی ارانی (1318 1383) به ایران، دوره جدیدی از تماس و چالش این دو سنت که به مراتب عمیق تر از قبل بود، شروع شد. کوشش علمی ارانی به ویژه با انتشار تئوری های علم و پسیکولوژی و ماهنامه جهان (1314 1312) در نهایت سویه های سیاسی داشت و به دنبال استقرار نظام جایگزین سیاسی چپ در ایران بود.

متناسب با شیوه ای که سنت چپ برای دستیابی به قدرت سیاسی جامعه در پیش گرفته بود، سنت روحانیت نیز با فراخوانی منابع و ذخایر علمی خویش، در صدد دفاع برآمد، کوشش برای مقابله با مارکسیسم و چالش روحانیت با آن، انتها در چهار حوزه کلامی، فلسفی، مالی و سیاسی تمرکز یافت.

این امر موجب فعال شدن دو جریان اسلامی سیاسی در کشور شد. پدیده ای که امروز با عنوان کلی اسلام سیاسی بدان اشاره می گردد. به عبارت دیگر پیامد رواج مارکسیسم در ایران، از یک سوی به فراوری متون دینی سیاسی توسط روحانیون مراکز دینی سنتی انجامید و از سوی دیگر موجب پیدایی جریان چپ اسلامی شد. این کتاب به طور ویژه به مورد اول می پردازد و تحلیل رابطه چپ اسلامی با مارکسیسم را به پژوهش های مستقل دیگر وا می گذارد. محمد صدرا عضو هیات علمی دانشگاه زنجان است.