روایتی دردناک اما بدون حس ترحم نسبت به سیاهپوستان آمریکا - بانوی ایران

نسخه اصلی رمان پروازهای زیرزمینی با نام Underground Airlines در سال 2016 میلادی منتشر شد. وینترز، نویسنده این داستان، برای روایت یک دغدغه اجتماعی، واقعیت و خیال را در هم می آمیزد و حوادث تاریخی و دغدغه های اجتماعی و انسانی را با بهره گیری از قدرت تخیل خود در مسیری متفاوت از واقعیت به پیش می برد.

پروازهای زیرزمینی روایتگر تبعیض های اجتماعی است، آن هم در عصری که سیاستمداران ادعای برابری و آزادی دارند و برده داری سال هاست منسوخ شده. اما نویسنده این کتاب، با داستانی که بیان می نماید تلنگری می زند بر انسان های قرن بیست و یکمی تا بگوید برده داری فقط در ظاهر از بین رفته و هنوز انسان هایی هستند که به خاطر رنگ پوستشان، از بسیاری از حقوق انسانی محرومند.

وینترز داستان آمریکایی را روایت می نماید که در آن جنگ داخلی آمریکا هرگز رخ نداده زیرا آبراهام لینکلن قبل از مراسم تحلیف خود در سال 1861 ترور شده و این روایت تاریخی از تخیل نویسنده نشات گرفته زیرا تاریخ نشان می دهد که لینکلن، شانزدهمین رئیس جمهور آمریکا شد و یک سال بعد، یعنی در دسامبر 1862، اعلامیه آزادی بردگان را در اوج جنگ داخلی این کشور صادر و آن را وارد قانون اساسی آمریکا کرد تا سیاه پوستان به حق طبیعی خود برای داشتن زندگی آزاد دست یابند.

در کتاب پروازهای زیرزمینی داستان سیاه پوستان آمریکایی متفاوت از این واقعیت تاریخی رقم می خورد و حتی در عصر حاضر نیز سیاهپوستان، به عنوان برده خرید و فروش می شوند. در واقع داستان در دوره معاصر ایالات متحده آمریکا اتفاق می افتد و برده داری هنوز قانونی است.

در نتیجه می توان گفت این رمان، روایتی مابین واقعیت و خیال است و نویسنده با بهره دریافت از وقایع تاریخی و قوانین منسوخ شده برده داری که قرن ها به امری عادی در ایالات متحده تبدیل شده بود، و پیوند زدن آن با خیال، داستانش را خلق می نماید.

داستان در آمریکای دوره معاصر اتفاق می افتد، در حالی که در چهار ایالت جنوبی این کشور همچنان برده داری قانونی است و گروهی از انسان های خیرخواه که عضو حزب پروازهای زیرزمینی هستند کوشش می نمایند برده ها را با سفرهای هوایی مخفیانه به مناطق امن بفرستند.

شخصیت اصلی این داستان سیاه پوستی است که بعد از گذراندن سال هایی سخت، رنگ آزادی را می بیند و پس از فوت اربابش، به وصیت او آزاد می گردد، اما نقطه اوج داستان از جایی شکل می گیرد که سرویس مارشال ایالات متحده، این سیاه پوست را مجبور می نماید برای یافتن و معرفی برده های فراری با این سازمان همکاری کند.

اثری داستانی در ژانر تاریخ جایگزین

این رمان تحسین های زیادی را به جهت پرداختن به موضوع نژادپرستی، با تلفیق واقعیت و خیال و نگاه متفاوت نویسنده به این موضوع به دست آورده است. رمان پروازهای زیرزمینی در ژانری از داستان نویسی به نگارش در آمده که به آن ژانر تاریخ جایگزین یا تاریخ متناوب می گویند؛ ژانری که خیلی هم جدید نیست و نویسنده در آن با نگاهی به وقایع تاریخی، واقعیت و خیال را در هم می آمیزد و به همین دلیل این ژانر در زیرمجموعه ژانر علمی-تخیلی و داستان های ادبی و تاریخی جای می گیرد.

گرچه بخشی از داستان این کتاب برگرفته از تخیلات نویسنده است اما جزئیاتی که در آن روایت می گردد به شدت قابل باور هستند. زندگی شخصیت اصلی داستان که قرار است بعد از مرگ اربابش آزادی حقیقی را تجربه کند، پر شده از تناقضات دردناک و او که قرار بود رها از هر محدودیتی باشد حالا مجبور می گردد جاسوس برده های فراری گردد.

تصویر روی جلد نسخه اصلی کتاب

به گفته منتقدان، بن اچ. وینترز نویسنده سفیدپوست این داستان، در کتابش توانسته روایتی باورپذیر و بدون حس ترحم نسبت به سیاهپوستان را روایت کند. وینترز درباره دلایل موفقیتش در این نوع روایت در مصاحبه ای گفته بود: کشور ما پیشینه ادبی طولانی در بیان داستان سیاهان و نوشتن از زبان سیاهپوستان دارد اما بسیاری از آثار در این حوزه، به دل نمی نشینند. هدفم از ابتدا این بود که نویسنده ای شبیه نویسندگان قبلی چنین آثاری نباشم و می خواستم با ترکیب همدلی و ذکاوت، این موضوع مهم اجتماعی را به شیوه ای دیگر قلم بزنم. برای نوشتن اثری بهتر، روایت شفاهی برده ها و همچنین آثار معاصر و کلاسیک ادبیات آفریقایی - آمریکایی را خواندم. مطالعه تاریخ برده داری و نسل بعد از لغو برده داری نیز یاری زیادی به من کرد. چالش عظیم من برای نوشتن رمان پروازهای زیرزمینی، به دست آوردن صدای سیاهان نبود، آنچه بیش از همه برای من چالش برانگیز شد، رسیدن به صدای خاص راوی داستان بود.

رمان پروازهای زیرزمینی نقدی است بر مسائل اجتماعی جوامعی که در آن ها با وجود سرانجام ظاهری برده داری، همچنان نگاه بالا به پایین سفیدپوستان بر سیاه پوستان سنگینی می نماید.

نویسنده کوشش دارد بگوید تمام نگرش ها و دیدگاه هایی که طی قرن های برده داری در مردم آمریکا و صد البته جهان نهادینه شده بود، همچنان بر ذهن انسان های قرن بیست و یکمی حاکم است و از همین رو تصمیم گرفته داستانی بنویسد که در آن مسائل برده داری در دوره معاصر موضوع محوری باشد.

گرچه ممکن است بعضی تصور نمایند با گذشتن چند قرن از سرانجام قانون برده داری، دلیلی برای نوشتن اینگونه داستان ها، وجود ندارد اما ارائه چنین دیدگاهی در جهانی که هنوز هم خشونت علیه سیاهپوستان به سرانجام نرسیده و سیاه پوستان برای دریافت حقوق اولیه انسانی خود مجبورند تظاهرات و جنبش های متعددی را ترتیب دهند می تواند تلنگری باشد بر ذهن انسان هایی که جهان را به مکانی ناامن برای زندگی تبدیل نموده اند...

بن اچ. وینترز نویسنده ای آمریکایی است که در سال 1976 در مریلند آمریکا به جهان آمد و نخستین کتابش در سال 2009 به نام حس و حساسیت و هیولاهای دریایی منتشر شد؛ کتابی از یک نویسنده جوان که در همان زمان هم با استقبال خوبی روبرو بود و توانست به عنوان یکی از پرفروش ترین آثار ادبی سال در فهرست نشریه نیویورک تایمز قرار بگیرد. این گونه نام وینترز خیلی زود به عنوان یک نویسنده در آمریکا مطرح شد و از آن موقع تقریبا هر سال حداقل یک کتاب به قلم این نویسنده راهی کتابفروشی ها شده است.

او همچنین نامزد جوایز معتبری همچون جایزه ادبی ادگار شده است؛ جایزه ای که هر ساله از سوی انجمن نویسندگان معمایی آمریکا، به افتخار ادگار آلن پو، به بهترین اثری اهدا می گردد که در قالب رمان معمایی، اثر غیرتخیلی، برنامه تلویزیونی، فیلم و تئاتر فراوری یا منتشر شده است.

کتاب پروازهای زیرزمینی اثر بن اچ. وینترز با ترجمه مینا محمودی در 448 صفحه و با قیمت 65 هزار تومان از سوی نشر خوب منتشر شده است.