چرا ابرمشکل مدیریت پسماند در نوار شمالی کشور حل نمی گردد؟ - بانوی ایران

به گزارش اعتماد، سراوان روستایی است از توابع دهستان سراوان بخش سنگر شهرستان رشت در استان گیلان ایران. این روستا از شمال با روستای جوکول بندان، از شرق با روستای قاضیان، از غرب با روستای کچا و از جنوب با روستای گلسرک و روستای موشنگا هم مرز است و بزرگ ترین دفنگاه و محل دپوی زباله گیلان اینجا واقع شده است؛ دقیقا پشت درختان سربه فلک کشیده ای که رهگذران از جاده می بینند. حدودا 38 سال قبل در میان جنگل های هیرکانی گیلان 12 هکتار برای دپوی پسماند جا نمایی شد که در حال حاضر روزانه بیش از 1000 تن زباله در آنجا دفن می گردد. این مکان به مرور زمان از 12 هکتار به 16 هکتار توسعه داشته است.

مردم روستای سراوان و روستا های اطراف آن سال هاست با این بو زندگی می نمایند. نه تنها بو بلکه بیشترین آلودگی ناشی از دفن غیراصولی زباله اعم از شیرابه و آلودگی خاک زراعی و آب های زیرزمینی و رودخانه ها، جزیی از زندگی آن ها شده است و همه این ها یعنی بیماری و درد و رنجی بی انتها، همان رنجی که اوایل سال کاسه صبرشان را لبریز کرد و در مقابل درب ورودی لندفیل تجمع کردند تا صدای شان را به گوش مسوولان برسانند. پای صحبت شان که بنشینی همه یک خواسته دارند؛ طبق قولی که استاندار گیلان داده است تا انتها سال 1401 درب سایت زباله بسته گردد و دیگر زباله ای در این محل جمع نگردد.

سایتی که پشت پیچ وخم راه ورودی در دل جنگل در حال نابودی زندگی است. با ورود به لندفیل سراوان با کوهی از زباله روبرو می شویم که پشت همان درختان سربه فلک کشیده ای که در جاده دیده می گردد واقع شده است. دفنگاه پسماندی که از ابتدا اصولی بنا نشده و بستر آن با حایلی مناسب که جلوی نفوذ آلودگی و شیرابه را بگیرد پوشانده نشده است. به گفته کارشناسان با توجه به اندازه بارندگی حدودا بین 3 تا 30 لیتر در ثانیه، شیرابه خروجی از محل دپوی زباله سراوان است و نکته حائز اهمیت اینکه کارخانه تصفیه شیرابه سراوان که تا امروز بار ها افتتاح شده تعطیل است و این شیرابه ها نیز جاری و در حال آلوده کردن خاک و روان آب ها و رودهاست.

کافی است به روستای کچا در مجاورت سراوان سر بزنید تا با جریانی از شیرابه پس از عبور سیاهرود از لندفیل روبرو شوید. رودی که پس از رسیدن به جنگل های جوکولبندان وارد اراضی محل دفن زباله می گردد و در ادامه مسیر خود پس از ورود به شهر رشت با نام زرجوب، در محل پیربازار به رودخانه گوهررود ملحق شده و از آن جا وارد بخش شرقی تالاب انزلی می گردد که با عبور از لندفیل سراوان حامل مقادیر بسیاری از شیرابه زباله است (شیرابه آلوده ترین بخش پسماند است) که آب این رود را در محل روستای کچا برای هرگونه مصرف اعم از شرب و کشاورزی غیر قابل استفاده نموده است.

همه این ها بخشی از مسائل ناشی از دفن غیر اصولی زباله در سراوان رشت است و مهم تر، آلودگی آب های زیرزمینی و خاک و از بین رفتن جنگل های هیرکانی است که میراث ما برای بچه ها مان خواهد بود. پای صحبت اهالی روستای سراوان نشستیم و به ملاقات چند تن از آن ها رفتیم. اولین نفر بانویی روستایی بود که حدود 8 سال است بیمار است و به گفته خودش در پنج سال اول هر سه ماه یک بار احتیاج به تعویض خون داشت. برای مان تعریف کرد که دکتر توصیه نموده است که از سراوان برود. اما به قول خودش کجا بروم؟ کسی خانه و زمین ما را نمی خرد اصلا من بفروشم و بروم کسی که می خرد بیاید اینجا و مریض بگردد!

او به ما می گوید: در سال های اول بیماری اقوام و دوستان یاری می کردند تا هزینه درمان را پرداخت کنیم بعد هم بخشی از زمین های کشاورزی که دورتر از روستا بود فروختیم و خرج دوا و درمان کردیم و تا امروز دوام آوردم با صدایی بغض آلود و معترض می گفت: هیچ کسی به ما یاری ننموده و تنها درخواست مان بستن آشغالی است. از ما که گذشت، اما نگران بچه ها هستم...

پس از آن به ملاقات بانویی رفتیم که یک اقامتگاه بومگردی را اداره می کرد و سال ها با سرطان لنفوم درگیر بوده است و در حال حاضر بیماری اش تحت کنترل است. بانوی کارآفرین سراوانی برای ما از مسائل کاری که با آن روبرو است، گفت: در فصل تابستان که اوج کار اماکن اقامتی است ما به علت بو و هجوم مگس هایی که از دفنگاه بلند می شوند، گاهی چاره ای جز تعطیل کردن کار نداریم.

در این اقامتگاه بومگردی که من و همسرم آن را اداره می کنیم، چندین خانم سرپرست خانواده کار می نمایند که وقتی ناگزیر به تعطیل کردن هستیم همه این افراد با مسائل مالی درگیر می شوند. او از درمان بیماری خود می گوید و اینکه مجبور بوده برای استفاده از امکانات درمانی سفر های متعددی به تهران داشته باشد. تعطیلی فصلی کار به علت مجاورت لندفیل، هزینه های درمان و درد و رنج ناشی از مبارزه با سرطان او را رنجور و ناتوان نموده، اما همچنان امیدوار است که با بسته شدن سایت زباله، بخشی از مسائل حل گردد.

با تعدادی دیگر از اهالی سراوان صحبت کردیم و همه از وجود این کوه بزرگ زباله و مسائلی که داشتند، گفتند. آب شرب سراوان کاملا بهداشتی و تصفیه شده است، اما آلودگی هوا و خاک، بیماری زاست و ترسی همیشگی برای مردم این روستا به همراه دارد. بعضی هم از بیماری های پوستی رنج می برند که به گفته خودشان ناشی از همین همجواری است و حتی خانواده هایی که منازل شان روبروی لندفیل است مسائل و بیماری های بیشتری را تجربه نموده اند.

پس از صحبت با اهالی سراوان، با مرکز بهداشت رشت تماس گرفتیم تا از پایش عوامل بیماری زا در سراوان و روستا های اطراف باخبر شویم، اما به رغم قول برای ارایه آمار و خدمات، تا لحظه انتشار این گزارش، به سوالات اعتماد پاسخ داده نشد.

عیسی کلانتری رییس سابق سازمان حفاظت محیط زیست کشور: موضوع مدیریت پسماند در نوار شمالی ایران را باید یکپارچه دید.

پس از آن به جهت آنالیز زیست محیطی سراوان و وجود دفنگاه های غیر اصولی در نوار شمالی ایران با عیسی کلانتری، رییس سابق سازمان حفاظت محیط زیست کشور تبادل نظر کردیم. او به اعتماد گفت: موضوع مدیریت پسماند در نوار شمالی ایران را باید یکپارچه دید.

عیسی کلانتری مدیر کل سابق سازمان حفاظت محیط زیست کشور در مورد حل مشکل انباشت زباله در سراوان رشت و دیگر شهر های شمالی کشور شرح داد که برای حل این مشکل نمی توان به صورت استانی عمل کرد و باید تمام نوار شمالی ایران از آستارا تا گرگان را به طور یکپارچه در نظر گرفت و با طرحی ملی این معضل را حل کرد.

وی شرح داد: سازمان حفاظت از محیط زیست در دولت گذشته طرحی را ارایه کرد که در آن حدفاصل هر 50 کیلومتر در نوارساحلی کشور، زیرساخت امحای زباله (زباله سوز، هاضم، کارخانه بازیافت، کارخانه تصفیه شیرابه) احداث گردد تا از انباشت زباله که در نهایت به آلودگی خاک و جاری شدن شیرابه می انجامد جلوگیری گردد.

کلانتری در پاسخ به سوالی در مورد برترین راه چاره برای بهسازی سراوان رشت گفت: جانمایی لندفیل سراوان از ابتدا اشتباه بوده است که کمبود زمین های دور از طبیعت و اماکن مسکونی در شمال ایران باعث این اشتباه شده و امروز با کوهی از زباله روبرو هستیم. برای حل این موضوع احتیاج به تکمیل پروژه های امحا هستیم تا از انباشت بیشتر زباله جلوگیری گردد، اما نکته مهم تر این است که اگر می خواهیم با سراوان های دیگر روبرو نشویم باید برای تمام استان های شمالی کشور تدبیری واحد اندیشیده گردد. به طور مثال ما مسئله ای شبیه به سراوان؛ جانمایی غلط و تلنبار غیر اصولی پسماند را در استان مازندران داریم که اگر سد منگول آب گیری گردد تمام پسماند انباشته شده در این محل، زیر آب خواهد رفت و آلودگی شدیدی را به همراه خواهد داشت.

رییس سابق سازمان محیط زیست کشور توضیح داد: برترین راه چاره برای مشکل پسماند، طرحی جامع برای شهر های ساحلی شمال ایران با یاری گرفتن از صندوق توسعه ملی است تا با ایجاد یک شبکه سراسری بتوانیم مدیریت صحیح پسماند را اعمال کنیم در غیر اینصورت پدید آمدن سراوان های دیگر غیرمحتمل نیست.

به جهت آنالیز دقیق تر زیست محیطی آسیب های مدیریت ناصحیح پسماند به دفتر معاونت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست رفتیم تا به اقداماتی که انجام داده اند، بپردازیم که این معاونت به ارایه تعداد نشست ها (10 جلسه) و نامه نگاری هایی که صورت گرفته بسنده کرد.

در نهایت به تبادل نظر با حسن پسندیده، مدیرکل سابق دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط زیست کشور پرداختیم

امروزه مساله زباله و پسماند در کشور به ویژه در استان های شمالی به عنوان یکی از موضوعات مهم محیط زیستی است که برطرف مسائل آن در اولویت برنامه های کلان ملی و استانی قرار گرفته است. مسائل حاضر نتیجه عدم توجه لازم و کافی در طول چند دهه گذشته است. منطقه دفن زباله رشت در منطقه در سراوان از محل های دفن غیراصولی زباله کشور و از کانون های مهم و مورد توجه مقامات ملی، استانی و محلی است که به علت مسائل عدیده آن عزم ملی برای برطرف مسائل آن شکل گرفته است.

از جمله اهم مسائل محل دفن زباله سراوان می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

-دفن غیراصولی پسماند و عدم پوشش مناسب زباله های دفن شده پیشین و انتشار بوی نامطبوع در محیط و محلی مناسب برای رشد و تکثیر انواع حشرات مضر و موذی

- ارتفاع بیش از حد سایت دفن زباله و ایجاد سازه ای بسیار ناپایدار و خطرناک

- عدم کنترل، راهنمایی و نگهداری شیرابه و انتشار آن به آب های سطحی منطقه

- طراحی سیستم های تصفیه شیرابه ناکارآمد در گذشته

سازمان حفاظت محیط زیست به طور ویژه و در چندین مرحله به ویژه در کارگروه های ملی مدیریت پسماند ها و در حضور عالی ترین سطوح از مقامات ملی و استانی به موضوع ساماندهی پسماند ها در استان های شمالی از جمله منطقه سراوان رشت پرداخته و پیشرفت برنامه های پیشنهادی به وسیله نهاد های مسوول و مدیریت اجرایی را رصد می نماید. تهیه و تدوین برنامه عملیاتی و اجرایی مدیریت پسماند ها به طور زمان بندی شده 4 ساله در سال های 1401 تا 1404 برای استان های مذکور مورد توجه واقع شده است.

برای آنالیز اندازه اثربخشی و پیشرفت برنامه ها تشکیل کمیته عالی راهبردی متشکل از دستگاه های ملی و استانی به منظور نظارت عالیه بر پیشرفت پروژه هایی نظیر ساماندهی محل دفن زباله سراوان، اصلاح و توسعه کارخانه کمپوست در منطقه لاکان، پروژه سیستم زباله سوز و سایر برنامه های عملیاتی مطابق برنامه آمایشی و منطقه ای پسماند در استان گیلان می تواند در بالابردن کیفیت اجرای طرح ها و سرعت بخشی و اثرپذیری آن موثر باشد. این کمیته ها بعلاوه می توانند بر فرآیند هایی نظیر آنالیز و اعلام نظر فنی در مورد ابعاد پروژه های اجرایی در بخش پسماندها، انتخاب مشاورین و پیمانکاران ذیصلاح، کنترل و نظارت بر هزینه کرد ها و آنالیز پیشرفت پروژه های ساماندهی بر اساس برنامه زمانی نظارت نمایند.

به منظور کاهش و برطرف مسائل محیط زیستی و اجتماعی ناشی از مدیریت غیر اصولی پسماند ها در سالیان پیشین در منطقه سراوان و بعلاوه سایر منطقه ها استان گیلان می توان به موارد ذیل اشاره کرد.

- اقدامات فرهنگی و آموزشی به منظور کاهش فراوری پسماند و اجرای طرح تفکیک از مبدا

- نقش بی بدیل رسانه ها به ویژه صدا و سیمای استان در آموزش و مشارکت های مردمی در کاهش و تفکیک پسماند ها و همکاری با مدیریت اجرایی پسماند شهری و تغییر رویکرد و رفتار مردم در روبروه با زباله که در تبدیل یک تهدید محیط زیستی و بهداشتی جامعه به یک فرصت مالی و اجتماعی فراگیر مورد توجه قرار گیرد.

- استفاده از توان و ظرفیت سرمایه گذاری بخش خصوصی در کلیه مراحل مدیریت اجرایی پسماند ها از مرحله فراوری، جمع آوری، حمل ونقل، برنامه ریزی، آموزش و اطلاع رسانی تا دفع نهایی پسماند های شهری و خانگی

- ساماندهی محل دفن زباله سراوان و پوشش کامل سایت، پایدار سازی سازه و کنترل شیرابه و تصفیه آن

- توسعه کارخانه پردازش و فراوری کمپوست رشت و اصلاح فنی خطوط پیشین

- مکانیابی محل نو دفن زباله با رعایت الزامات و استاندارد های محیط زیستی و توجه به دفن حداقلی پسماند ها در آن

- سرعت بخشی در راه اندازی کارخانه زباله سوز

- اجرای پروژه های مدیریت پسماند مطابق برنامه کلان منطقه بندی و آمایش سرزمینی استان

- اولویت بخشی به تکمیل طرح ها و پروژه های نیمه تمام مدیریت پسماند ها

- تکمیل و توسعه سیستم پردازش و بازیافت لاکان به منظور کاهش ریجکت این واحد از 70 درصد به 30 درصد

- نگاه ویژه به تکمیل خطوط 3 و 4 کارخانه کمپوست و راه اندازی فاز های نو کارخانه لاکان و رساندن ظرفیت اسمی آن از 500 تن به 1000 تن در روز

- مراحل تثبیت، تعطیلی و بسته شدن محل دفن سراوان، شامل عملیات خاکی از انتهای سایت و اجرای نقشه های پایداری و بستن محل دفن نهایی

- استفاده از فناوری های نوین و دانش بنیان برای برطرف مسائل محیط زیستی پسماند ها در استان گیلان

مساله مدیریت پسماند در تمام دولت ها آنقدر که باید، مهم نبوده است

در ادامه تهیه این گزارش با پویا شهشهانی مدیرعامل اسبق سازمان پسماند گیلان تبادل نظر کردیم. وی معتقد است برای آنالیز بروز بیماری های صعب العلاج در سراوان احتیاج به آمار دانشگاه علوم پزشکی گیلان است، اما در اینکه مجاورت با بو و خاک و آب های سطحی باعث سختی زندگی در سراوان شده و حتی بعضی بیماری های پوستی را پدید آورده است شک نداریم.

وی در پاسخ به این سوال اعتماد که آیا امکان بستن لندفیل سراوان وجود دارد، گفت: برای بستن دفنگاه زباله احتیاج به تکمیل پروژه های در دست اجرا اعم از افزایش ظرفیت کارخانه کودآلی، راه اندازی زباله سوز و کارخانه تصفیه شیرابه است. ابتدا باید کارخانه بازیافت (کودآلی) امکان بازیافت 1000 تن در روز را داشته باشد تا با فرآیند بازیافت حجم زباله به نصف برسد. سپس کارخانه زباله سوز و تصفیه شیرابه راه اندازی گردد و راهی جز تکمیل کیفی این پروژه ها نیست.

شهشهانی در ادامه شرح داد: اگر بخواهیم اشتباهات مجموعه امحای پسماند را مرور کنیم؛ یکی از مسائل مهم طراحی ناقص تصفیه خانه شیرابه است بار آلی شیرابه در سراوان بالاست باید تصفیه بیولوژیکی نیز انجام گردد. تصفیه مکانیکی و بیولوژیکی همزمان، حجم آلودگی شیرابه را به اندازه قابل ملاحظه ای کاهش می دهد. اما در کارخانه تصفیه شیرابه سراوان فرآیند بیولوژیکی وجود ندارد وقتی تصفیه بیولوژیکی انجام نگردد و فقط از فرآیند شیمیایی و جاذب ها الکترولیز استفاده گردد هزینه تصفیه بالا می رود. مجموعه تصفیه شیرابه فعلی ناقص با قابلیت اصلاح است.

شهشهانی معتقد است ثبات مدیریت در شهر ها و مدیران حوزه پسماند از مهم ترین عوامل حل مسائل شهری است و مساله مهم دیگر اینکه اگر کاری در زمان و مکان خودش تمام نگردد هزینه آن چندین برابر می گردد و برای انتها پروژه های تعریف شده به خصوص در حوزه پسماند احتیاجمند مدیریتی تثبیت شده هستیم که با اشراف به موضوعات، پیگیری توام داشته باشد.

وی در مورد نحوه صحیح بستن سایت سراوان پس از تکمیل پروژه های امحا گفت: ابتدا باید با اصلاح هندسی؛ شیب دهی مناسب انجام گردد تا از رانش زباله جلوگیری کنیم سپس پوشش دهی انجام گردد. که در حال حاضر این پروژه آغاز شده و در دست اجراست.

نظر مدیرعامل اسبق سازمان مدیریت پسماند گیلان در مورد تغییر محل دفن زباله این است که جابه جایی زباله در حال حاضر هر چند با اشکالات و آلودگی هایی روبرو است، اما به تثبیت رسیده است و هر گونه تغییر بسیار سخت و پیچیده خواهد بود و احتیاجمند مطالعات مهندسی و اجتماعی و جانمایی صحیح از نظر نزدیکی به زیرساخت های در دست احداث است. مساله مدیریت پسماند در تمام دولت ها آنقدر که باید، مهم نبوده است خصوصا در استان های ساحلی شمالی آنگونه که صحبت می گردد در عمل مساله اصلی و اولویت از منظر تخصیص اعتبارات نیست و بیش 1300 میلیارد تومان به قیمت امروز تامین مالی احتیاج دارد همین امر باعث شده بودجه ریزی مناسب انجام نگردد و پروژ ه ها نیمه کاره باقی بماند باید نگاهی ویژه و ملی به این موضوع داشت تا با اولویت و حساسیت رسیدگی گردد.

پس از تبادل نظر با اهالی سراوان و تعدادی از مسوولان و کارشناسان به سراغ یکی از متخصصین پسماند رفتیم که دیدگاهی نو متفاوت در این زمینه داشت، گفت وگو با ابوعلی گلزاری استاد دانشگاه و پسادکترای مهندسی محیط زیست/ مواد زائد را بخوانید.

برترین راه چاره برای مدیریت پسماند گیلان و استان های نوار ساحلی شمال کشور، احداث شهرک بازیافت درخارج از استان است.

گلزاری که هم متخصص مدیریت پسماند است و هم اصالتا گیلانی است، سال هاست در این زمینه مطالعه و تحقیقات گسترده ای داشته است.

وی اولین موضوعی که عنوان کرد عدم تخصص شرکت هایی که به احداث کارخانه جات امحا ورود نموده اند و گفت: اولین و مهم ترین نکته این است که پسماند احتیاجمند یک مدیریت جامع است که اکنون از آن برخوردار نیستیم. پسماند احتیاجمند یک شرکت مادر تخصصی یا سازمانی مستقل است. مشکل مهم دیگر این است که سازمان دهیاری ها و شهرداری ها کمبود شدید کارشناس پسماند دارند و یک مساله بسیار بزرگ و تخصصی که در حال آسیب زدن به کشور است، ولی متاسفانه نگاه تخصصی به آن نیست و متخصصین تصمیم گیر نیستند.

این استاد دانشگاه در شرح پروژه های مدیریت پسماند سراوان شرح داد.

احداث کارخانه تصفیه خانه شیرابه سراوان به لوله سازی شمال که هیچ تخصص و تجربه ای قبلی در این زمینه نداشته سپرده شده است و تا به امروز حدود 15 میلیارد تومان هزینه شده، اما هنوز یک لیتر شیرابه را هم نتوانسته تصفیه کند. اما نکته مهم این است که هزینه جاری سالانه هر کارخانه ای در جهان بین 5 تا 10 درصد هزینه راه اندازی آن است، اما تصفیه خانه شیرابه سراوان از این جهت منحصر به فرد است زیرا هزینه جاری سالانه آن با هزینه راه اندازی برابر است و علتش هم این موضوع است که برای تصفیه از نانو ذرات آهن استفاده شده که بسیار گران است، دقیقا مثل اینکه با یک خودرو لوکس و گران قیمت اقدام به مسافرکشی کنیم و از طرفی دیگر همین نانو ذرات وارد آب می شوند که نهایتا منجر به جهش های ژنتیکی و آسیب هایی بر سلامت انسان خواهند شد.

در ایده آل ترین حالت اگر بخواهیم تصفیه خانه ای راه اندازی کنیم که عملیاتی و اجرایی باشد باید از شرکت های نو دعوت گردد که با در نظر گرفتن فرایند اداری و برگزاری مناقصه مجدد و احداث حداقل 4 سال زمان ضروری است. البته همه این ها برای زمانی است که لندفیل کاملا پوشش دهی شده باشد و شیرابه مجددی هم فراوری نگردد. کارخانه بازیافت هم با دستگاه های قدیمی و به طور ناقص در حال فعالیت است. زباله سوزی هم که قرار است احداث گردد قراردادش مربوط به ده سال قبل است که این بدان معنی است که اگر همین امروز راه اندازی گردد که با شرایط مالی کشور غیرممکن است، ما تکنولوژی 15 یا 20 سال قبل را خریده ایم.

وی معتقد است در رابطه با انتقال لندفیل به محل نوی که در رودبار در نظر گرفته شده ابتدا باید به حل مقاومت های اجتماعی پرداخت زیرا ساکنین هر منطقه جغرافیایی با توجه به اینکه شاهد مسائل مردم سراوان بوده اند به راحتی پذیرای این موضوع نخواهند بود؛ برترین راه چاره برای احداث لندفیل، خروج از استان و به طور مثال استفاده از منطقه ها همجوار در استان قزوین است که می توان یک شهرک امحا احداث کرد. چون زمین های با فاصله از اماکن مسکونی بسیار زیاد است و از آب های زیر زمینی هم فاصله دارد.

در رابطه با رساندن پسماند به این منطقه می توان از مزایای حمل ونقل ریلی هم استفاده کرد که در یک مرحله حجم بالایی را می تواند منتقل کند. موضوع مهمی که باید در نظر گرفت این است که با توجه به مهاجرات هایی که به استان های شمالی انجام می گردد و تراکم شهر و روستاها، اصلا زمین خالی برای احداث مراکز امحا وجود ندارد و باید در نظر بگیریم آلودگی ناشی از مراکز مدیریت پسماند اعم از بو، شیرابه و ... در منطقه ها مختلف باعث مختل شدن زندگی ساکنین خواهد شد و چاره ای جز خارج کردن پسماند از استان وجود ندارد. با احداث یک شهرک بازیافت و امحای خارج از استان و تعطیل کردن هر سه پروژه هزینه بر و ناکارآمد فعلی (کارخانه بازیافت، زباله سوز و تصفیه خانه) مشکل پسماند حل خواهد شد.

باید پذیرفت به خاطر اشتباهاتی که تا الان اتفاق افتاده این ابرمشکل پدید آمده و ادامه آن نیز صرف هزینه بیشتر و بی نتیجه و از دست دادن زمان برای حل آن است و پیشرفت این شرایط آسیب های بسیار جدی بر سلامت شهروندان گیلانی در آینده خواهد داشت. اگر پسماند را به طور کلی در یک شهرک جامع جمع آوری کنیم به خاطر حجم بالای آن، بخش خصوصی نیز برای امحای آن ورود می نماید، اما اگر به صورت تلنبار های کوچک داشته باشیم، چون صرفه مالی ندارد در نهایت هزینه امحا نیز به عهده دولت خواهد ماند.

گلزاری در شرح حل مشکل دفع پسماند تر که در حال حاضر بزرگ ترین مشکل نوار شمالی ایران و به تبع آن گیلان است شرح داد: در کشوری مانند چین که حدودا سالانه 500 میلیون تن زباله شهری فراوری می گردد (این عدد در ایران 20 میلیون تن است) با استفاده از هاضم، پسماند مدیریت می گردد و 50 میلیون هاضم احداث شده است، اما در ایران ما حتی یک عدد هاضم هم نداریم؛ هاضم محفظه بسته ای است که با دمایی حدود 40 درجه سانتیگراد و به وسیله تخمیر، گاز و کود فراوری می نماید که هم گاز فراوریی قابل استفاده است و هم مراحل فراوری کود فاقد آلودگی و بو است. در هیچ جای جهان پسماند تری که 90 درصد رطوبت دارد را داخل زباله سوز نمی ریزند که برق فراوری نمایند.

در استان گیلان فقط حدود ده درصد زباله خشک غیرارزشمند وجود دارد که برای این اندازه هم اصلا احتیاج به زباله سوز نیست و می توان آن را در اختیار شرکت های فراوری سیمان قرار داد تا به عنوان سوخت استفاده نمایند و با این کار در مصرف گاز هم صرفه جویی نموده ایم، چون ارزش حرارتی بالایی دارند. واقعیت این است که در کارخانه های زباله سوز در شمال ایران برای اینکه ارزش حرارتی پسماند بالا برود از درایر یا خشک نماینده استفاده می گردد که خود این خشک کردن هم احتیاج به سوخت دارد و در واقع اینجا به نوعی هدر رفت سوخت (با سوبسید دولتی) را داریم تا بتوانیم سوخت اصلی زباله سوز برای فراوری برق را تامین کنیم.

گلزاری در پاسخ به این سوال که آیا لندفیل سراوان تا انتها بسته می گردد، گفت: تا ده سال دیگر هم با این شیوه امکان این موضوع نیست.

در ورودی شهر رشت (مسکن مهر- جاده لاکان) الان مرکز بازیافتی احداث شده است که با دستگاه های قدیمی و ساختار ناقص و ورود زباله های مخلوط، بیش از دو/سوم خروجی زباله داریم که همراه با بو و آلودگی فراوان است. زباله سوز نیز که هنوز احداث نشده و اگر بهره برداری هم برسد مناسب پسماندی با رطوبت بالا که در گیلان فراوری می گردد نیست، تصفیه خانه هم که تعطیل است و با ساختار فعلی در صورت راه اندازی بسیار گران خواهد بود؛ با این زیرساخت امکان بستن سراوان و مدیریت پسماند در گیلان تا ده سال دیگر هم نیست.

وی در انتها این تبادل نظر شرح داد: در مبحث مدیریت پسماند، هیچگاه ابتدا و انتهای چرخه پسماند مورد توجه نبوده است و فقط انتقال، به وسیله شهرداری ها در نظر گرفته شده است. در قانون مدیریت پسماند هم هیچ مسوولیتی برای شهروند تعریف نشده است. در اصلاحیه قانون پسماند هم که به وسیله فراکسیون محیط زیست نوشته شده علاوه بر این مورد، از بخش خصوصی و ngo ها و متخصصین نظرخواهی نشده است. مهم ترین راه چاره برای مدیریت پسماند نه تنها برای استان های شمالی بلکه برای کل کشور، بازگرداندن سطل زباله به داخل خانه ها و اجرای مجدد فرهنگ بیرون گذاشتن زباله در ساعت مقرری از شبانه روز است تا هم از آلودگی در سطح شهر و راه افتادن شیرابه جلوگیری گردد هم زباله گردی از بین برود و در نهایت نیز برآیند صحیحی از فراوری و تفکیک زباله به وسیله شهروند خواهیم داشت. من قانون پسماند 70 کشور را مطالعه نموده ام. ابتدا باید آموزش مدیریت پسماند صورت بگیرد و تا زمانی که تفکیک پسماند انجام نگردد امکان مدیریت پسماند وجود ندارد. اگر تفکیک صحیح و از مبدا انجام گردد، سودرسانی بالایی برای کشور نیز خواهد داشت که این امر از مدارس ابتدایی باید آغاز گردد تا دیر نشده که البته خیلی دیر شده.

از برآیند تمامی این صحبت ها و تبادل نظر ها در نهایت اینطور به نظر می رسد که برای حل مشکل پسماند در نوار سبز شمالی کشور احتیاج به عزمی ملی است و اگر امروز هزینه و زمان کافی برای این مهم صرف نگردد در سال های آینده هزینه هایی بزرگ تر اعم از روبروه با بیماری های صعب العلاج یا ناشناخته، آلودگی های شدیدتر آب، خاک، محصولات کشاورزی و دریا و آبزیان و محیط زیستی آلوده که برای پاک سازی آن احتیاجمند تحمل هزینه های مالی بیشتری خواهیم بود را در بر خواهد داشت. امروز هم دیر است، اما اگر الان به فکر باشیم بهتر از فرداست!

شرح ضروری: با سازمان همیاری دهیاری ها و شهرداری ها تماس گرفتیم تا از روند بهسازی لندفیل سراوان اطلاع کسب کنیم، اما به رغم قول مساعد تا لحظه انتشار گزارشی به اعتماد داده نشد.

با استانداری گیلان تماس گرفتیم تا از روند بهسازی لندفیل سراوان و تحقق وعده بستن سایت زباله تا انتها سال 1401 آگاه شویم، اما تا لحظه انتشار امکان تبادل نظر فراهم نشد. با دانشگاه علوم پزشکی گیلان تماس گرفتیم تا از روند پایش بیماری زایی مجاورت لندفیل و روستای سراوان با خبر شویم، اما تا لحظه انتشار گزارشی ارایه نشد.