محله ای در جنوب تهران؛ موقوفه یک بیمارستان ، زندگی زیر سقف های لرزان ، باید تسویه کنند تا جواز ساخت وساز بگیرند! - بانوی ایران

خبرنگاران - مریم قاسمی : ساکنان محله یاخچی آباد برای هرگونه ساخت وساز و حتی نقل وانتقال ملک باید هزینه ای را به موقوفه مفرح بدهند. هزینه ای که پرداختش برای اهالی این محله که از اقشار ضعیف و کم درآمدند بسیار سخت و در مواقعی غیرممکن است. حدود 86 سال پیش، 6 دانگ یاخچی آباد وقف بیمارستان مفرح شد تا بخشی از هزینه های آن تامین شود، اما این مسئله در چنددهه اخیر برای ساکنانش مشکل ساز شده است.

خواندنی های بیشتر را اینجا دنبال کنید

همین شرایط باعث شد که از حدود 50 سال قبل طرح خریدوفروش وکالتی منازل آغاز شود. خانه ها به صورت قولنامه ای معامله و واگذار می شدند و همه برای آنکه زیربار پرداخت هزینه های موقوفه نروند، به تخلف روی آوردند. حالا دیگر بیش از نیم قرن از رسم شدن این نوع خریدوفروش در یاخچی آباد می گذرد و بسیاری از خانه های این محله بیش از 20 دست گشته است. بافت فرسوده هم که محله را حسابی تهدید می کند، اما هر کس بخواهد خانه اش را بازسازی کند باید با موقوفه تسویه حساب کند؛ حسابی که پنجاه سال انباشته شده و امروز رقمی سرسام آور است. رقمی که اهالی یاخچی آباد به هیچ وجه از عهده پرداخت آن برنمی آیند.

6دانگ یاخچی آباد وقفی است!

بیمارستان مفرح را همه اهالی می شناسند؛ بیمارستانی که قرار است با هزینه های زمین های وقفی اداره شود. یکی از کارشناسان سازمان اوقاف به شرط آنکه نامش را نیاوریم، اطلاعاتی به ما می دهد و می گوید: مرحوم مفرح، وقتی این بیمارستان را ساخت، 6 دانگ یاخچی آباد را وقف کرد تا هزینه های این بیمارستان تامین شود. با آنکه هزاران خانواده در همین زمین های وقفی مستاجر هستند، اما باز هم هزینه های بیمارستان تامین نمی شود. این نشان می دهد هیچ کدام از اهالی برای پرداخت اجاره بها و هزینه های دیگر به اداره اوقاف نمی آیند.

او ادامه می دهد: متاسفانه پرداخت نکردن حق و حقوق اوقاف حالا دیگر برای خودش در محله یاخچی آباد رویه شده، همه مردم به صورت قولنامه ای و وکالتی خریدوفروش می کنند و هیچ کدامشان طبق قانون نباید پایان کار و مجوز ساخت وساز بگیرند، مگر آنکه اول حقوق اوقاف را پرداخت کنند.

این مستاجرها هیچ وقت خانه دار نمی شوند

طبق قانون، تمام اهالی این محله اجاره نامه ای 99 ساله دارند و مستاجرهای ابدی اینجایند. اجاره بهاشان نیز سالانه باید پرداخت شود. البته این اجاره بها مبلغ بسیار ناچیزی است، اما مشکل اصلی تسویه حساب نقل وانتقالاتی است که در این سال ها اجرا شده است. گناه صاحبخانه فعلی چیست؟ چرا باید بدهکاری ده ها مستاجر قبلی را پرداخت کند؟ اینها سوال هایی است که از کارشناسان اداره حقوقی شهرداری منطقه 16 می پرسیم.

یکی شان پاسخ می دهد: از قلم نیاندازید که صاحبخانه فعلی وکالت دارد و در اصل وکیل تام الاختیار صاحبخانه اول است. کسی که خانه ای را به صورت وکالتی می خرد باید تمام عواقبش را بپذیرد. این محله یک پلاک ثبتی با شماره 115 دارد، سال 1315 مرحوم ابوالقاسم مفرح تمام این زمین ها را وقف می کند. خوشبختانه اهالی یاخچی آباد به خوبی شرایط را می دانند، اما گویا نمی خواهند بپذیرند که ملک و خانه آنها برای اوقاف است و موظف به پرداخت حقوقش هستند.

ناگفته پیداست، شهرداری در این مدت تمام تلاش خود را برای حل این مسئله به کار گرفته است. شهرداری منطقه 16 به تمام اهالی یاخچی آباد اعلام کرده که برای گرفتن مجوز ساخت وساز و پایان کار حتما باید تسویه حساب اداره اوقاف و موقوفه مفرح را بیاورند. با توجه به شرایط نامطلوب فعلی، شهرداری سریعا با هرگونه ساخت وساز، اگر به شکل غیرمجاز انجام شود، برخورد می کند.

کارشناس دیگری درباره شرایط بحرانی بافت فرسوده یاخچی آباد می گوید: ما هم قبول داریم بسیاری از خانه های یاخچی آباد فرسوده است، اما باور کنید چاره ای نیست، شهرداری نمی تواند حقوق اداره اوقاف را نادیده بگیرد و کار غیرقانونی کند. باید اهالی هرچه سریع تر برای تسویه حساب اقدام کنند.

شیوه های نو تخلف در این سال ها

گویا در این سال ها شیوه های نو تخلف هم در یاخچی آباد امتحان شده و از قضا جواب هم داده است. در این مدت بسیاری از افراد، از شرایط سوءاستفاده کرده اند و مساحت ملکشان را به صورت غیرقانونی افزایش داده اند. خانه های زیادی در این محله وجود دارد که به طور مثال، طبق سند باید 70 متر باشند، اما در عمل بیش از 120 متر هستند.

احمد مقصودی، از ساکنان یاخچی آباد، درباره خیرخواهی مرحوم مفرح و اینکه چگونه این محله شکل گرفت حرف می زند: مرحوم حاج ابولقاسم وقتی بیمارستان را ساخت، کل محله را وقف بیمارستان کرد. اگر به مساحت خانه ها توجه کنید، متوجه می شوید که قواره ها بین 60 و 120 متری اند. بزرگ ترها تعریف می کنند که بانی بیمارستان آدم خیری بود. مثلا اگر زنی، در آنجا بچه ای به دنیا می آورد، یک قران پول پرداخت نمی کرد و حتی مفرح تا مدت ها به در خانه شان اقلام و کالاهای ضروری می فرستاد. مفرح بزرگ، قبل از اینکه از دنیا برود، از مردم خواست که برای دریافت سند خانه هایشان اقدام کنند؛ یعنی خودش می خواست برایشان سند مالکیت بزند، اما همه نرفتند و تعدادی توانستند در این فرصت سند ملکشان را بگیرند. اما پس از فوت حاج مفرح، همه چیز عوض شد و طبق صیغه وقفی که برای این زمین ها خوانده شده بود، مالکان مستاجر این خانه های وقفی شدند تا به امروز. بنابراین، تغییر این شرایط ممکن نیست، مگر به شرط باطل کردن صیغه وقفی از طریق وارثان موقوفه مفرح که خیلی بعید به نظر می رسد.

شرایط درآمدی اهالی را باید در نظر گرفت

قدیمی های محل بهتر از هرکس دیگری حرف دل اهالی را می زنند. با آنکه تمام مسئولان معتقدند مردم باید حقوق عقب افتاده اداره اوقاف را تمام وکمال پرداخت کنند، اما ریش سفیدهای محله یاخچی آباد به خوبی می دانند انجام این کار از عهده اهالی خارج است. بهرام رحمتی 65ساله می گوید: چندین جلسه با مسئولان شورای شهر داشته ایم و همه قصه را به آنها منتقل کرده ایم. در تمام جلسه هایی که برای شورایاران برگزار می کنند، ما این مسئله را به عنوان معضل اول محله یاخچی آباد بیان می کنیم. همه اهالی یاخچی آباد می دانند این زمین ها وقفی است و باید حقوق اوقاف پرداخت شود. اما باید سطح درآمد و معیشت اهالی این محل را هم در نظر گرفت. این را اضافه کنید به هزینه های گرفتن پایان کار. با این شرایط اهالی چگونه می توانند هزینه یک انتقال ساده را به دست آورند؟ مردم این محله غالبا سطح مالی بسیار پایینی دارند.

بخشش بدهی صاحبخانه های قبلی

رسول غیاثیان می گوید: ناگفته پیداست که اهالی با علم به اینکه زمین های یاخچی آباد وقفی است، در این محله خانه خریده اند. فکر می کنید اگر این افراد شرایط مالی مناسبی داشتند، زمین وقفی می خریدند؟ همین موضوع نشان می دهد آنها از سر ناچاری به این محل روی آورده اند. حالا هم ما نمی گوییم این هزینه ها را حذف کنند؛ دست کم می توانند از بدهی صاحبخانه های قبلی که وکالتی خریدوفروش کرده اند چشم پوشی کنند. متاسفانه مسئولان اوقاف بسیار سختگیری می کنند. چندین بار اهالی خواسته اند دسته جمعی به بیمارستان بروند و شکایتشان را به گوش مسئولان برسانند.

خدا نکند زلزله کوچکی بیاید

علی مراد قبادی نیز به موضوع دیگری اشاره می کند: بیش از 90 درصد خانه های یاخچی آباد نیاز به بازسازی اساسی دارند. اگر خدای نکرده یک زلزله کوچک بیاید، مطمئن باشید یاخچی آباد اولین محله آسیب پذیر تهران خواهد بود. اهالی دیگر زیر این سقف ها احساس امنیت نمی کنند. متاسفانه اجازه بازسازی و مقاوم سازی را هم ندارند. می گویند اول تسویه حساب اوقاف، بعد مجوز بازسازی. اداره اوقاف چند سال پیش حکم تخلیه چند منزل را گرفته بود و قصد داشت اهالی را از خانه بیرون بریزد، اما به همت ریش سفیدان و شورایاران محل این کار انجام نشد.

90 درصد خانه ها درحال ریزشند

مقصودی پس از شنیدن حرف اهالی می گوید: به هر حال کسی که چند واحد آپارتمان می سازد، می تواند درآمدهای مناسبی را از همین واحدها کسب کند. اگر یکی از همین آپارتمان ها را رهن بدهند، می توانند بخش مهمی از بدهی های اوقاف را صاف کنند. اما تسویه حساب قبل از ساخت وساز محال است. باید هرچه سریع تر این کار انجام شود، محله ما از تمام محله های دیگر منطقه 16 عقب تر است.

او در بخش پایانی این نکته را گوشزد می کند: یاخچی آباد را قیاس کنید با خانی آبادنو که سابقه اش دست کم 20 سال از ما کمتر است، هم اکنون 90 درصد خانه های خانی آباد بازسازی و مقاوم شده اند، اما در محله ما برعکس است؛ 90 درصد خانه ها در حال ریزشند و هر لحظه ممکن است اتفاقی ناگوار پیش بیاید.

چاره کار؛ فقط تسویه حساب

مسئولان اداره اوقاف و شهرداری با وجود تمام اختلاف هایی که دارند در یک موضوع به اشتراک می رسند: تسویه حساب. آنها راه حل دومی را به اهالی نشان نمی دهند. تسویه حساب چند صد میلیونی هم از عهده تمام ساکنان این محله خارج است. با این حساب یاخچی آباد باید با همین شرایط کنار بیاید، تقریبا تا ابد. مردم باید در همین خانه های فرسوده ای زندگی کنند که از تاریخ انقضایش مدت هاست گذشته است.

نیکوکار یاخچی آبادی که بود؟

بیمارستان مفرح، یادگار مرحوم ابوالقاسم مفرح از نیکوکاران نامدار زمان خودش بود. روزی که این بیمارستان را ساخت برای آنکه خیالش از هزینه ها راحت شود، قریه ای را که در اختیارش بود، وقف این بیمارستان کرد؛ قریه ای که امروز به نام محله یاخچی آباد معروف شده است.

بیمارستان مفرح امروز یکی از مجهزترین بیمارستان های منطقه 16 محسوب می شود. با آنکه فقط 90 تخت این بیمارستان فعال است، اما باز هم نقطه امیدی است برای اهالی یاخچی آباد. البته بیمارستان فعلی با آن چیزی که مرحوم مفرح ساخته بود، تفاوت های بسیاری دارد. یک بار در سال 1369 این بیمارستان به طور کل بازسازی شد. به همین دلیل امروز می تواند با زیربنای هزار و 400متری پذیرای صدها بیمار باشد.