قلعه ایزدخواست ، قلعه ای بی همتا و نفوذ ناپذیر در دوره ساسانی - بانوی ایران

شهر باستانی ایزدخواست

اگر در حین سفرتان در نزدیکی استان فارس یا اصفهان قرار داشتید، بهتر است کمی در خصوص برنامه سفر خود دوباره فکر کنید. زمانی که از محدوده استان اصفهان خارج شدید، در میانه جاده شهرضا به آباده، در پی تابلوی خروجی شهر باستانی ایزدخواست بگردید. در حقیقت استان فارس شگفتی های زیادی برای ما دارد، شگفتی هایی که تنها محدود به تخت جمشید و پاسارگاد نیستند!

شهر باستانی ایزدخواست زادگاه تمدنی غنی در دوران خود بوده. برخلاف ظاهر امروزی آن که بی آب و علف و متروکه است، روزگاری شهری بزرگ و دژی مستحکم در این مکان آن را تبدیل به یک قطب مهم نموده بود. قدمت این شهر باستانی به دوران ساسانی باز می گردد و البته که بنا هایی از دوران صفوی نیز در نزدیکی اینجا به چشم می خورند.

اگر به آثار باستانی و کشف راز دوران قدیم علاقه دارید، قلعه ایزدخواست قطعا برای شما جاذبه های تماشای زیادی خواهد داشت. خیلی تاسف بار است که گردشگران خارجی زیادی تنها به علت تماشا این قلعه زیبا راهی ایران می شوند و بیشتر ما حتی از وجود آن نیز باخبر نیستیم!

قلعه ایزدخواست

زمانی که کمی در این شهر باستانی قدم بزنید، ناگهان در قسمت جنوب شرقی چشمتان به یک دژ بسیار بزرگ خواهد خورد. بزرگی این دژ به حدی است که در نگاه اول مات و مبهوت عظمت آن خواهید شد. یک بنای خشتی بزرگ و طبقاتی که در یک نقطه مرتفع ساخته شده است.

جالب است بدانید که در طول تاریخ، قلعه ایزدخواست اولین بنای خشتی چند طبقه است. وسعت این قلعه خشتی بسیار زیاد بوده و در کنار ارگ بم می توان آن را سنجید. البته شاید تعجب کنید اگر متوجه شوید که بعد از ارگ بم، قلعه ایزدخواست بزرگترین قلعه خشتی دنیا است و نام آن در سازمان دنیای میراث فرهنگی ثبت شده.

این واقعا جای تاسف دارد که چنین بنای زیبایی در کشورمان وجود دارد و حتی ما از وجود آن مطلع نیستیم. از طرف دیگر متاسفانه بازسازی و بازسازی زیادی روی این قلعه زیبا و بزرگ انجام نمی گردد. البته خوشبختانه تا به امروز سالم و سلامت به جای مانده و هنوز شکل ظاهری بکر و دست نخورده خود را حفظ نموده. اما آیا وسعت و چند طبقه بودن آن است که باعث خاص شدن قلعه ایزدخواست شده؟

قلعه ایزدخواست، قلعه ای نفوذ ناپذیر

قلعه ایزدخواست همچون یک پدر دلسوز از خانواده خود در طول تاریخ به خوبی دفاع نموده. در حقیقت مهم تر از نحوه ساخت و معماری این قلعه، مکان قرارگیری آن است که بسیار هوشمندانه و عالی انتخاب شده. قلعه ایزدخواست روی ارتفاعی حدود پنج تا پانزده متری واقع شده. تنها قسمت غربی، ارتفاعی هم سطح زمین دارد و همین مساله باعث شده تا دشمنان قادر به نفوذ نباشند. قسمت عمده ای از شکوه و عظمت قلعه ایزدخواست نیز دقیقا به همین خاطر است.

حتی مجهزترین سلاح های جنگی آن موقع نیز قادر نبودند که به این قلعه خشتی زیبا و بزرگ نفوذ نمایند و سربازان کافی بود که تنها از ضلع غربی قلعه دفاع نمایند. همین مساله باعث شد تا هیچ گاه دشمنان پیروز به فتح این قلعه نشوند. به همین علت است که قلعه ایزدخواست را قلعه ای غیر قابل نفوذ در طول تاریخ به شمار می آورند.

درب ورودی قلعه در ضلع جنوبی واقع شده. در گذشته و پیش از آسیبی که در حال حاضر به قلعه وارد شده، پلی متحرک در این قسمت قرار داشت. سربازان در مواقع جنگ پل متحرک را بالا می کشیدند و به این ترتیب اجازه ورود هیچ کس به قلعه داده نمی شد. از نظر امنیت و سیستم دفاعی، قلعه ایزدخواست در مقام بسیار بالایی قرار داشته. متاسفانه در حال حاضر سردر قلعه و پل متحرک به صورت کامل نابود شده و جای خود را به پلی ثابت قدیمی و سردری محقر داده است.

نحوه ساخت قلعه ایزدخواست

در ساخت قلعه ایزدخواست از چوب و کاه گل استفاده شده. علت استفاده از کاه گل و چوب، سبک شدن وزن سازه است. در نگاه اول شاید به یاد منطقه گردشگری دیگری بیافتید. بله! حق با شماست! ساخت این قلعه دقیقا مشابه به خانه های شهر زیبای ماسوله است. در حقیقت قلعه ایزدخواست به شکلی ساخته شده که سقف هر خانه، حیاط خانه بالایی است. به این ترتیب تنها طبقه پنجم، پشت بام مستقلی برای خودش داشته.

در بیرون از قلعه که هم اکنون بی آب و علف شده روزگاری کشاورزی می کردند. مردم در آن موقع با نگاه کردن از پنجره خانه خود می توانستند مزارع کشاورزی را ببینند. فضای ساخت این شهر بسیار زیبا، مهندسی و هوشمندانه بوده.

قلعه ایزدخواست

قلعه ایزدخواست

جزئیاتی دیگر از قلعه

در قلب قلعه یک آتشکده وجود دارد که متعلق به زرتشتیان بوده. جالب است بدانید که پس از مسلمان شدن مردم منطقه، این آتشکده بزرگ تبدیل به مسجدی زیبا شد و در آنجا عبادات خود را به جای می آوردند. در نزدیکی قلعه ایزدخواست دو بنای تاریخی دیگر وجود دارند که می توانید از تماشا آنها لذت ببرید. یکی از آنها کاروانسرای شاه عباسی مشهور و دیگری پل صفوی است. در نتیجه اگر مسیرتان به شهر باستانی ایزدخواست خورد، از بازدید این دو بنای تاریخی زیبا نیز غافل نشوید. پل صفوی برای عبور از رودخانه ایزدخواست و کاروانسرای شاه عباسی مکانی برای استراحت مسافران خسته بوده.

در نهایت باید گفت که خیلی سخت است ببینید قلعه ای که هیچ دشمنی نتوانست در طول تاریخ به آن گزندی برساند، تسلیم گذر زمان شده. هیچ چیز و چیز کس یارای مقابله با زمان را نداشته و ندارد. البته خوشبختانه آسیب زیادی به این دژ زیبا وارد نشده و تا به امروز در مقابل بلایای طبیعی مقاومت خوبی از خود نشان داده.

حال نوبت شماست. از خاطرات سفر خودتان به شهر باستانی ایزدخواست برای ما بگویید. چه نکاتی توجه شما را به خود جلب نموده؟ آیا قصد برنامه ریزی سفری به ایزدخواست را دارید؟

عکس کاور از امین نوبهار

منبع:سـفـرزون