در صدا و سیما چه خبر است؟ - بانوی ایران

تینا جلالی| از میان سریال های مختلفی که اخیرا از تلویزیون پخش شد، سریال های مهم شبکه یک- پایتخت 6 به کارگردانی سیروس مقدم و نون. خ. 2 ساخته سعید آقاخانی- مجموعه هایی بودند که عوامل و سازندگان آن در رویارویی با بحران کرونا ضبط مجموعه را متوقف کردند و مجبور شدند، سریال ها را بدون خاتمه بندی و بی خاتمه روانه آنتن کرده و به طور موقت از تلویزیون خداحافظی کنند.

سیروس مقدم پیش تر گفته بود: تنها قسمت های آخر و فینال مجموعه پایتخت 6 طلب مخاطبین از ما باشد که ان شاءالله در اولین روزی که ستاد ملی مبارزه با کرونا اعلام شرایط عادی کرد، تیم پایتخت فینال را ساخته و در یکی از اعیاد مثل عید فطر و یا ... به محضر مردم عزیز تقدیم می کنند.

سریال نون. خ. 2 هم به شکل ناگهانی و درست زمانی که مخاطبان زیادی را به خود جذب کرده بود از آنتن خداحافظی کرد. سعید آقاخانی در مقام کارگردان هیچ توضیحی در این رابطه نداد، اما حمیدرضا آذرنگ یکی از بازیگران اصلی مجموعه در فضای مجازی، ویدیویی را منتشر کرد با این محتوا که خاتمه نون. خ به دست آن ها رقم نخورده: مهمان ناخوانده ای که این روز ها همه مان را کنج خانه زندانی و حبس کرده و شب ها و روز های قرنطینه ای را آفریده است؛ باعث شد که خاتمه سریال نون. خ به اینجا ختم شود..

اما در روز های اخیر، خبر توقف ساخت سریال این شب های ماه رمضان با عنوان زیرخاکی هم به دلیل بحران شیوع ویروس منتشر شد. جلیل سامان در دو متن مجزا در فضای مجازی از ناتمام ماندن تصویربرداری فصل دوم سریال به علت شیوع کرونا و ادامه تصویربرداری آن در زمانی ناتعیین خبر داد تا این مجموعه هم به جمع سریال های تلویزیون که تحت تاثیر ویروس کرونا نیمه تمام باقی مانده اند، اضافه شود.

احترام به مخاطب کجاست؟

طی یکی، دو هفته گذشته خبر رسیده برخی از پروژه های تلویزیونی با رعایت کلیه مقررات و پروتکل های بهداشتی کار ضبط خود را آغاز کرده اند و تصویربرداری پروژه ها آغاز شده است. در شرایطی که مردم کشور همچنان با شرایط قرنطینه ای دست و پنجه نرم می کنند و کشور هنوز بحران کرونا را از سر نگذرانده، در شرایطی که سینما ها تعطیل است و مردم سرگرمی خاصی ندارند و نمی توانند با خیال راحت اوقات فراغت خود را در بیرون از خانه سپری کنند، دو پرسش مطرح می شود:

آیا سازندگان مجموعه های پایتخت و نون. خ. 2 که ساخت ادامه سریال خود را به خاطر شیوع کرونا رها کرده اند نباید در هفته های گذشته که ساخت سریال ها از سر گرفته شده (نه در صورت حرفه ای ماجرا) حداقل برای احترام و شعور مخاطب هم که شده، ادامه ضبط مجموعه ها را از سر می گرفتند تا مخاطبان بتوانند در روز ها و شب های عید فطر مخاطب تلویزیون باشند، آن هم دو مجموعه ای که به اذعان خود مدیران این دستگاه عریض و طویل، مخاطبان زیادی را جذب کردند؟

عملا می بینیم که چنین چیزی روی نداده. در این مدت نه خبری از ادامه تصویربرداری سریال نون. خ. 2 منتشر شده و نه اصلا تعیین است چه زمانی ادامه سریال پایتخت 6 ساخته می شود؟ گویی سازندگان هم بدشان نمی آمده که بعد از چند ماه وقفه، بودجه و کد مجزای دوباره ای برای از سر گیری ادامه سریال ها تعریف شود.

اما سوال مهم و اساسی دیگر این است که آیا در دستگاه عریض و طویل تلویزیون هیچ تقویمی برای آینده نگری روز ها و مناسبت های تاریخی وجود ندارد؟ مگر کشور ما هر سال نوروز ندارد؟ آیا باید این طور فکر کنیم که ماه رمضان در تقویم رویداد های صدا وسیما تعریف نشده است؟

آیا می توان این برداشت را کرد که اساسا تلویزیون با واژه ای تحت عنوان برنامه ریزی و استراتژی بیگانه است که در چنین روز هایی به صورت پی در پی با سریال هایی روبرو می شود که به اصطلاح ته نداشته باشد؟

محمدعلی نجفی: تلویزیون را جدی نگیرید

با محمدعلی نجفی که دهه 60 سریال سربداران او از تلویزیون پخش می شد در همین رابطه مصاحبه کردیم. او بر این عقیده است که اساسا عملکرد تلویزیون را نباید جدی گرفت برای اینکه گردانندگان این دستگاه نه اندیشه ای در سر دارند و نه به فرهنگ فکر می کنند و نه برای هنر ارزش قائل می شوند:

برای مسوولان تلویزیون، توجه مخاطب اصلا مهم نیست و اصلا از خودشان این سوال را نمی پرسند که کسی برنامه شان را می بیند یا نمی بیند. ضمن اینکه اصلا برایشان اهمیت ندارد که چه چیزی را برای مخاطب تولید می کنند و از چه موضوعی با مخاطب حرف می زنند.

گردانندگان آن انگار در یک فضای کاملا انتزاعی قدم می زنند گو اینکه واقعیت های جامعه را اصلا نمی بینند یا درکی از شرایط موجود ندارند. حالا شما از خاتمه بندی سریال ها و حرفه ای بودن عملکرد سازندگان سریال حرف می زنید؟

او می گوید: از نظر من تلویزیون مثل خانواده از هم گسیخته ای است که پدر و مادر برای خودشان هستند و کار های خود را می کنند و عقاید خودشان را دارند. فرزندان هم از صبح تا شب به دنبال کار و بار خود می گردند. آن ها دلمشغولی و تفکرات خود را دارند.

فقط شب به شب این فرزندان به خانه می آیند و در خانه می خوابند و پدر و مادر همین که می دانند، فرزندانشان زنده هستند برایشان کافی است ولاغیر. تلویزیون هم همین حالت پارکینگ را دارد.

نجفی می گوید: 40 سال پیش من مجموعه ای را ساختم تحت عنوان سربداران. آیا عجیب نیست که بعد از 40 سال همچنان این مجموعه از تلویزیون پخش می شود؟ آیا خود این موضوع از ضعف بزرگ تلویزیون حکایت نمی کند؟

محمدعلی نجفی معتقد است اگر اندک مجموعه هایی هم در سال های اخیر ساخته شده که با استقبال مخاطب همراه بوده همه بر حسب تصادف بوده: معتقدم مجموعه هایی نظیر شب دهم حسن فتحی یا زیر تیغ محمدرضا هنرمند گلی در میان کویر هستند که رویش این گل ها در کویر کاملا تصادفی بوده وگرنه خودمان که دیگر می دانیم، تلویزیون ما چیزی نیست که بخواهیم جدی اش بگیرم.

صحبت های نجفی که به خاتمه می رسد، ناخواسته حرف های اخیر ابوالحسن داوودی به یادم می آید. او همین چند وقت پیش گفته بود شرایط تلویزیون این روز ها کاملا اضطراری و اورژانسی است. او گفته بود، خروجی تلویزیون در سطح ملی به جایی رسیده که مردم دیگر به این رسانه اعتماد ندارند. او ندانم کاری ها در مدیریت را به رسانه ای تشبیه کرده بود که توسط مدیر منصوب یک روزنامه حزبی اداره می شود و نه مسوول یک رسانه بزرگ و انحصاری ملی.

کامران قدکچیان: تلویزیون با کیفیت رابطه ای ندارد.

اما کامران قدکچیان که اوایل دهه 70 سریال بهشت گمشده را برای تلویزیون ساخته بود به همین دلیل معتقد است در 40 سال اخیر تنها نکته ای که در تلویزیون برای مسوولان اهمیت نداشته، بحث کیفیت مجموعه ها و برنامه هایی است که روانه آنتن می کنند، یعنی تنها چیزی که در تلویزیون ملاک نیست، کیفیت است.

او می گوید: در این دستگاه سازندگان به تنها چیزی که باید مقید باشند، تایم و زمان برنامه و سریال است. یعنی اگر قرارداد 45 دقیقه دارند باید و حتما و قطعا آن 45 دقیقه را به تلویزیون بدهند.

حالادر این 45 دقیقه یک بازیگر از ابتدا تا به خاتمهی زمان فقط در صحنه راه برود و از مقابل دوربین رد شود برای مدیران به هیچ وجه فرقی نمی کند و اصلا درباره این موضوع سوال هم نمی پرسند که چرا یک بازیگر 45 دقیقه فقط از جلوی دوربین رد شده است؟

از نظر قدکچیان 20 روز مانده به عید یکباره مدیران تصمیم می گیرند که بودجه برای برنامه عید اختصاص بدهند یا یک هفته مانده به ماه رمضان دور هم جمع می شوند که مجموعه ماه رمضانی بسازند در این جهت شبکه های تلویزیون هم که کاملا به دست هم نگاه می کنند و می بینند کدام شبکه چه چیزی را پخش می کنند آن ها هم همان را پخش کنند.

تنها چیزی که در این میان وجود ندارد، تدبیر و درایت و برنامه ریزی تولید است همه چیز سمبل کاری، همه چیز دقیقه نودی. حرف ها وعده ها و قول های زیبا در جلسات می گویند، پای اجرا که می رسند هیچ به هیج.

از نظر قدکچیان تلویزیون در 7 سال اخیر با گرفتاری اقتصادی زیادی روبرو بوده و فشار اقتصادی باعث پیامد های منفی برای این دستگاه شده که نتیجه آن در بی برنامگی ها خودش را بروز داده است: در بسیاری از سریال ها پول عوامل داده نشده و تنها با وعده و قول و قرار عوامل را سر کار برده اند.

خسرو دهقان: دلیل همه مسائل بی رقیبی است

خسرو دهقان، منتقد نگاه کارشناسانه به این ماجرا دارد و می گوید: به عقیده من تمام این بلبشو های موجود در صدا و سیما به خاطر نداشتن رقیب است. او برای روشن شدن بحث به مثالی اشاره می کند: در نظر بگیرید در یک شهر یا یک روستا فقط یک بقالی یا یک نانوایی برای عرضه مایحتاج مردم وجود داشته باشد، پر واضح است که آن بقالی یا نانوایی هر جنسی که صاحبانشان بخواهند به مردم عرضه می کند و مردم هم مجبورند از آن کالا ها استفاده کنند، چون چاره ای به غیر از آن ندارند.

حتی اگر نان بی کیفیت باشد حتی اگر شیر، ماست کره و هر چیزی که در بقالی وجود دارد، نامرغوب باشد مردم از آن تهیه می کنند، اما اگر در همان روستا یا شهر دو بقالی و دو نانوایی باشد، قضیه کاملا فرق می کند هر کدام از این بقالی ها یا نانوایی ها برای جذب مخاطب بیشتر تلاش می کنند، جنس بهتر و باکیفیت تری به مشتری خود عرضه کنند.

از نظر این منتقد شرایط امروز تلویزیون ما بی شباهت به این بقالی و نانوایی خودمختار نیست: تلویزیون امروز بی رقیب است و از آنجایی که در ایران شبکه خصوصی هم تعریف نشده تا مسوولان آن ها برای جذب مخاطب بیشتر با هم به رقابت بپردازند و روی کیفیت کارشان تمرکر کنند همین مساله باعث شده هر نوع برنامه و سریال و آیتم با هر سطح کیفیتی را به خورد مخاطب دهند تا جایی هم که می توانند، می تازانند و در آخر هم می گویند همینی که هست.

دهقان همچنین در بخش دیگری از صحبت خود به واقف بودن مدیران سازمان صدا و سیما بر تمایل و جذب مردم به ماهواره ها و شبکه های فارسی زبان خارجی اشاره می کند و می گوید: مدیران سازمان صدا و سیما بهتر از هر کس دیگری در جریانند که مردم به برنامه های ماهواره تمایل بیشتری دارند، اما این مساله اصلا برایشان مهم نیست و به آن توجهی نمی کنند و تلاش هم نمی کنند که توجه مردم را به شبکه های داخلی خودمان جلب کنند. در نتیجه هر برنامه ای با هر سطح کیفیتی برای مخاطب پخش می کنند.

جواد نوروزبیگی: تلویزیون به مردم بی احترامی می کند

جواد نوروزبیگی که سال ها قبل دو سریال آشپزباشی به کارگردانی محمدرضا هنرمند و شوق پرواز ساخته یدالله صمدی را روی آنتن تلویزیون داشت، نیمه کاره رها کردن مجموعه ها را نوعی بی احترامی به مخاطب می داند و به نکته جالبی اشاره می کند:

سال 88 که مجموعه آشپزباشی از تلویزیون پخش می شد، ضبط تصاویر با اوج التهابات و شلوغی ها همراه بود. خاطرم هست به هر نحوی که بود تحت هر شرایطی ولو برای دو ساعت گروه ضبط را به اتفاق کارگردان دور هم جمع می کردیم و هر جور که بود، ضبط را ادامه می دادیم تا مجموعه کامل به آنتن تحویل داده شود.

یا هنگام پخش مجموعه سریال شوق پرواز پخش مجموعه را یک سال عقب انداختم، چون با برخی از نهاد ها به مشکل برخورده بودیم و من نمی خواستم مجموعه نصفه و نیمه از تلویزیون پخش شود. تمام تلاشم را کردم تا مجموعه را کامل به مخاطب ارایه دهم.

این تهیه کننده سینما که سال های زیادی است که با تلویزیون همکاری نکرده، می گوید: نیمه کاره رها کردن قصه و سریال برای مخاطب هیچ توجیهی ندارد و این مساله درست مثل این می ماند که ما کالای ناقص به مخاطب تحویل دهیم، آیا ما هم در سینما می توانیم یک فیلم سینمایی را در شرایط کرونایی نیمه ساخت بدون خاتمه بندی و انسجام قصه روانه اکران کنیم؟ آخر مگر می شود؟

نوروزبیگی می گوید: اگر من تهیه کننده این سریال های اخیر تلویزیون بودم به اعتبار خودم و از آنجایی که به کارم علاقه دارم تحت هر شرایطی با رعایت کلیه پروتکل های بهداشتی یا کار را تمام می کردم یا وقتی چاره ای نداشتم، سریال را اساسا پخش نمی کردم. نیمه رها کردن سریال را اصلا نمی توانم درک کنم. کمااینکه سریال های دیگر من هم با مسائل زیادی روبرو بود با تمام تلاشی که با تیم کردیم، مجموعه های کامل شده را به پخش رساندم.

نیمه رها کردن سریال ها در تلویزیون مسبوق به سابقه است

اما در خاتمه بد نیست این نکته را هم محض اطلاع یادآوری کنیم که رها کردن سریال ها بدون خاتمه بندی و بی نوعی بی احترامی به شعور و علایق مخاطب در شبکه یک سیما مسبوق به سابقه است. اگر خاطرتان باشد، سال 91 مجموعه کمدی از شبکه یک پخش می شد تحت عنوان میلیاردر با بازی سامان گوران، مجید مظفری، عاطفه رضوی و محمدرضا شریفی نیا که کارگردانی آن را علیرضا امینی بر عهده داشت و تهیه کننده سریال مذکور هم رامین عباسی زاده بود.

همان زمانی که مهدی فرجی، مدیر شبکه یک سیما بود. سریال درباره پسری به نام بهادر بود که برای پیدا کردن کار به هر دری می زند تا اینکه در شرکتی بزرگ و خانوادگی استخدام می شود.

این مجموعه هم همچون سرنوشت پایتخت 6 و نون. خ. 2 بعد از چند قسمت که از پخشش گذشت از آنتن جدا شد با این وعده که به زودی ادامه داستان به مخاطبان ارایه می شود ولی تا به امروز بعد از گذشت نزدیک به 8 سال از ادامه ساخت میلیاردر خبری نیست که نیست. برای جدا شدن سریال پایتخت 6 و نون. خ. 2 از آنتن بحث کرونا مطرح شد برای پخش میلیاردر چه بهانه ای بود؟