اخلاق و سود؛ از مسئولیت اجتماعی سازمانی تا تاسیس خبرنگاران مهر در تبادل نظر با اندیشه پویا - بانوی ایران

خبرنگاران به تازگی در راستای مسئولیت های اجتماعی خود اقدام به راه اندازی پلتفرم خبرنگاران مهر نموده است. آقای موسوی، شما در مقام مدیر روابط عمومی خبرنگاران، در ابتدا شرح دهید که مجموعه تان چگونه و در چه چارچوبی به مسالۀ مسئولیت اجتماعی توجه دارد؟

امیرحسن موسوی: حوزه مسئولیت اجتماعی (CSR) که در حوزه پایداری (sustainability) شرکت ها قرار می گیرد، موضوع نسبتا تازه و پر اهمیتی در مدیریت شرکت ها است و شرکت های کمی در ایران مدیران معینی با تخصص و تمرکز بر این حوزه دارند. ما در خبرنگاران حدود یک سال است که به این مساله و دغدغه مسئولیت اجتماعی، طراحی استراتژی و برنامه ریزی و مطالعات پیرامونی آن، به صورت تخصصی می پردازیم. هر کسب وکاری آسیب هایی به بخش هایی می زند -مثلا آسیب های محیط زیستی- و برای جبران این آسیب ها باید برنامه ریزی هایی را در ذیل مسئولیت های اجتماعیِ خود در دستور کار قرار دهد. نگاه خبرنگاران به مقوله مسئولیت اجتماعی، نگاهی پروژه ای نیست که به سرانجام برسد. ما معتقدیم مسئولیت اجتماعی یک پروژه نیست بلکه یک رویکرد بلند مدت مسئولیت پذیری نسبت به ذینفعان سازمان محسوب می گردد که از دل آن پروژه هایی کوتاه مدت تر با نگاهی بشرمحبت آمیز به وجود می آید.

تاسیس دپارتمان مسئولیت اجتماعی در خبرنگاران از آن جا نشات گرفت که ما همواره فعالیت های شرکت های پیروز جهان را زیرنظر گرفته ایم. مثلا اینکه آمازون یا ماکروسافت یا ای بی در این حوزه چه می نمایند. از این طریق دریافتیم که مساله پایداری در مسئولیت اجتماعی برای آن ها بسیار حائز اهمیت است. بنابراین سعی کردیم به سراغ اشخاص و به طور معین شخصی برویم که سابقه همکاری با موسسات مردم نهاد و ان جی اوها را داشته باشد و بتواند با سازمان هایی به بزرگی خبرنگاران ارتباط درستی برقرار کند. در یک سال اخیر مصطفی شعبان پور با پیشینه و تخصص در این حوزه به ما پیوست و ما تمرین می کنیم که این فکر را جا بیندازیم که این گونه کارها زمانی به ثمر می رسند که متمرکز باشند، با برنامه ریزی پیش بفرایند، مارکتینگ درستی در آن ها اتفاق بیفتد، و با آگاهی رسانی درست هم همراه باشند. ما با چنین نگاهی در یکسال گذشته استراتژی مسئولیت اجتماعی خبرنگاران را استخراج کردیم و خبرنگارانمهر هم راه اندازی شد و امیدواریم کلی کارهای بزرگ دیگر هم اتفاق بیفتد.

آقای شعبانپور، شما فرایند توجه تان به مسئولیت اجتماعی را که به راه اندازی خبرنگاران مهر انجامید برای مان روایت می کنید؟

شعبانپور: من ابتدا این شرح را بدهم که اولین مسئولیت هر کسب وکاری این است که سودآور باشد و اگر سودآور نباشد هیچ کدام از کارهای خیریه اش معنایی ندارد. دومین مسئولیت یک کسب و کار این است که قوانین کشور را رعایت کند. بی معنی است که کارفرما بیمه کارگرانش را رد نکند و به پرداخت اقتصادیات هم توجهی نداشته باشد اما در کارهای بشرمحبت آمیز شرکت کند. متاسفانه ما در ایران مسئولیت های شرکتی را عمدتاً در حوزه های بشر محبت آمیز خلاصه می کنیم و گاهی از مسئولیت های ابتدایی تر غافل می شویم. پس نگاه ما به پروژه های مسئولیت اجتماعی بدون در نظر گرفتن همین دو مورد ابتدایی نمی تواند نگاه درستی باشد و بیشتر جنبه تبلیغاتی پیدا می نماید تا مسئولیت اجتماعی.

مسئولیت های اخلاقی و بشرمحبت آمیز ، وظیفه سوم و چهارم یک کسب وکار است که توجه شرکت ها به معضلات اجتماعی و محیط زیستی از این دو وظیفه نشأت می گیرد. با توجه به ناپایداری شرایط عمومی کشور و به ویژه شرایط اقتصادی، کسب وکارهای زیادی نیستند که بتوانند از مسئولیت اول و دوم فراتر فرایند و به موضوع مسئولیت اجتماعی بپردازند. اما اگر شرکتی به مرحلۀ توجه به مسئولیت های اخلاقی و بشر محبت آمیز رسید هم به این معنا نیست که مسئولیت اجتماعی اش در بذل و بخشش پول یا خدمات تعریف گردد. موضوع حوزه مسئولیت اجتماعی یک شرکت باید با ماهیت اصلی کسب وکار آن شرکت همخوانی داشته باشد. در شرایط بحران و ناپایداری اقتصادی، هرچه حوزه مسئولیت اجتماعی به برند و بیزنس یک شرکت مرتبط تر باشد، خطر کنار گذاشتن مسئولیت اجتماعی در شرایط سخت، کمتر می گردد. وقتی از استراتژی در حوزه مسئولیت اجتماعی صحبت می کنیم به این معناست که باید بگردیم و ببینیم چه پروژه ها و محصولاتی را می توانیم تعریف کنیم که با ماهیت کسب وکار همخوانی داشته باشند تا در شرایط ناپایدار و سخت هم آنها را رها نکنیم. ما با این استراتژی به خبرنگاران مهر و پروژه کسب وکارهای بومی-محلی رسیدیم. از طرفی واحد مسئولیت های اجتماعی در هر شرکتی رسالت های دیگری را نیز بر عهده دارد. مواردی همانند مشارکت فعالانه در کاهش هزینه های شرکت و افزایش انگیزه کارکنان با پروژه هایی در راستای مسئولیت اجتماعی. اگر ما بتوانیم مصرف کارتن های بسته بندی خبرنگاران را کم کنیم، تاثیر مخرب کمتری روی محیط زیست خواهیم گذاشت. تصور کنید 20 درصد از مصرف کارتن خبرنگاران کاهش پیدا کند. این کاهش مصرف هم هزینه های شرکت را پایین می آورد. یا به عنوان مثالی دیگر ما اسفند سال گذشته با مشارکت کارکنان خبرنگاران به نام اعضا در جنگل های تخریب شده هیرکانی درختکاری کردیم و پس از ارسال سند درخت ها، بازخوردهای بسیار خوبی از سمت همکاران دریافت کردیم. هدف از این اقدام علاوه بر مسئولیت اجتماعی ما در قبال محیط زیست، ایجاد انگیزۀ بیشتر در کارکنان و خانواده خبرنگاران بود.

موسوی: مصطفی به نکته خوبی دربارۀ ارتباط مسئولیت اجتماعی و تخصص سازمان اشاره نمود و بد نیست که خاطره ای تعریف کنم. سال 96 بعد از زلزله کرمانشاه، من تازه چند ماه بود که به خبرنگاران پیوسته بودم که تصمیم گرفتیم طبق مسئولیت، کالا و غذا به منطقه ها زلزله زده ببریم. تجربه عجیبی بود و به من ثابت کرد که تنها نیت خوب داشتن کافی نیست و با عدم آگاهی از یک کار تخصصی حتا ممکن است به جای خدمت رساندن، آسیب برسانیم. پس در این تخصص، اولا باید حوزه ها را بشناسیمم و ثانیا باید بدانیم که شیوة درست انجام کار خیر چیست و دانش و تجربه داشته باشیم. ارتباط با ان جی اوها و شناخت فضای آن ها هم در کنار تسلط به استراتژی سازمان، نقش مهمی بازی می نماید. ما قبل از تاسیس دپارتمان مسئولیت اجتماعی روزانه درخواست های زیادی در موارد بسیار متنوع از یاری در سیل و زلزله تا اسپانسرینگ والیبال بانوان یا یاری به خانواده های بی سرپرست دریافت می کردیم. اما تاسیس دپارتمان مسئولیت اجتماعی باعث استخراج استراتژی سازمان در این حوزه شد.

آقای شعبانپور شما در خبرنگاران در فعالیت های مبتنی بر مسئولیت اجتماعی چقدر به فرهنگ سازی اولویت می دهید؟

شعبانپور: بگذارید با یک مثال به پرسش شما پاسخ دهم. در پروژه خبرنگارانمهر، در نگاه اول شاید اینطور به نظر برسد که این پلتفرم، نیکوکاران را به یک موسسة مردم نهاد وصل می نماید و یک عرضه و تقاضا ایجاد می نماید که پاسخی به یک احتیاج است. اما این همه ماجرا نیست. در حالت عادی شما به موسسات خیریه به صورت اقتصادی یاری می کنید و احتمالا متوجه نمی شوید که یاری اقتصادی شما به چه چیزی تبدیل می گردد یا چه زمانی به دست احتیاجمندان می رسد و در نهایت احتمالا شما گزارش شفافی هم از هزینه کرد یاری ها دریافت نخواهید کرد. اما در خبرنگاران مهر ما می خواستیم فضای عام المنفعه شفاف تری داشته باشیم و این به نوبه خود یک جور فرهنگ سازی است. خبرنگاران درواقع بنا دارد کاری کند که فرهنگ کار عام المنفعه به سمت شفافیت و اثربخشی بیشتر برود.

اصلا خبرنگاران مهر از چه زمانی آغاز به کار نموده و آیا توانسته توجه کاربران را به خود جلب کند؟

موسوی: خبرنگاران مهر حدود یک ماه است که بالا آمده اما هنوز رونمایی جدی آن انجام نشده است. اما ایده اولیه این کار تقریبا پنج سال پیش شکل گرفت و هدف این بود که موسسات خیریه وسایل مورد احتیاجشان را در بستری شفاف تهیه نمایند. به طور مثال موسسه مهرگیتی که خیریه ای مربوط به بچه ها کم برخوردار است، همواره در آستانه مهرماه کمپینی برای جمع آوری لوازم التحریر راه می اندازد. و ما می توانیم با ایجاد یک زیرساخت شفاف به این مؤسسه برای رسیدن به هدف شان با یاری کاربران خبرنگاران همراهی کنیم. ما فکر کردیم که خوب است مخاطبان چندمیلیونی خبرنگاران در بستری بهینه به موسسات خیریه متصل شوند و بسته به توانشان به این موسسات یاری نمایند و بتوانند اطلاع پیدا نمایند که یاری شان چگونه هزینه می گردد. تا اینجای کار به رغم اینکه هنوز معرفی خبرنگاران مهر صورت نگرفته، اعداد مشارکت نیکوکاران بسیار امیدوارنماینده است. حدود 1700 نفر مشارکت نماینده تا امروز در این بستر کالا اهدا نموده اند و این کالاها به دست مؤسسه های نیکوکاری رسیده است. ما می خواهیم تکنولوژی و راه چاره های مدرن را برای بهینه کردن رابطه نیکوکاران با موسسات و ان جی اوها فراهم کنیم و خیلی خوش بینیم که مشتریان چند ده میلیونی خبرنگاران به این پلتفرم بپیوندند.

شعبانپور: در مرحلۀ اول مسالۀ در تدوین استراتژی تشخیص این نکته بود که سازمان در چه حوزه هایی مسئول است و هر کدام از این حوزه ها چه اولویتی دارند. مثلا آیا خبرنگاران در حوزه آب به اندازۀ مساله ای در حوزه کسب وکار یا محیط زیست مسئولیت دارد یا نه؟ ما نظرخواهی ای از مدیران ارشد خبرنگاران و بعلاوه از سهامداران شرکت کردیم و از دل این نظرسنجی به اولویت حوزه های مسئولیت اجتماعی خبرنگاران رسیدیم. اولین اولویت شفافیت بود یعنی در هر حوزه ای باید شفافیت اصل اول خبرنگاران قرار می گرفت. بعد از آن سه حوزه در اولویت های خبرنگاران قرار داشت: اول، حمایت از کسب وکارهای کوچک و توان مندسازی کسب و کارهای بومی و محلی بود. حوزۀ دوم، توجه به محیط زیست و پسماند بود. ما نسبت به اثراتی که خبرنگاران روی محیط اطراف خودش می گذارد مسئولیم و به طور مثال کارتن ها یا پلاستیک استفاده شده در بسته بندی ها باید تا جایی که می گردد حذف گردد یا تا حد ممکن کاهش پیدا کند و اگر هیچ کدام از این راه ها کارساز نیست، باید مضرات مصرف آن ها را جبران کنیم. و حوزه سوم ایجاد بستری شفاف برای یاری به مسائل عمومی اجتماعی و محیط زیستی بود تا بتوانیم با حداکثر پوشش دهی به حل مسائل اجتماعی و محیط زیستی در کشور یاری کنیم. خروجی اولویت سوم مسئولیت اجتماعی ما در خبرنگاران سرویس تازه خبرنگاران مهر شد.

موسوی: من در بخش دوم اولویت ها مثال هایی را اضافه می کنم. مثلاً سیستم لجستیک ما با برنامه های تکنولوژیکی در حال یادگیری است که چطور جهت را کوتاه کند و تا همین حالا توانسته ایم از مصرف چند میلیون لیتر بنزین جلوگیری کنیم. یا ما با سیستم هوش مصنوعی به انتخاب بهینه ابعاد جعبه رسیدیم و توانستیم مصرف کاغذ را 72هزار متر مربع در ماه یعنی ده درصد مصرف کاغذ خبرنگاران کم کنیم که مساوی است با ماهیانه 4.5 میلیون لیتر صرفه جویی در مصرف آب. به این شکل مسئولیت اجتماعی به هر حوزه ای می تواند وارد گردد.

وجه تمایز خبرنگاران مهر، از خیریه های سنتی چیست؟

موسوی: مهم ترین تمایز روش ما در مقایسه با روش های سنتی توجه به شفافیت است.

شعبانپور: طبق آمارهای غیر رسمی خیریه ها سالانه 40 هزار میلیارد تومان گردش اقتصادی دارند که مساوی با بودجه چندین وزارتخانه است. اما متاسفانه این هزینه کرد بهینه نشده و جهتی هم برای بهبود شفافیت در آن در نظر گرفته نشده. ما در مرحله ورود به خبرنگاران مهر با هدف در نظر گرفتن راهکاری برای این چالش، پارتنری به نام آگاپه را کنار خود قرار دادیم که در معین صلاحیت و ارزیابی اولیه نهادهای خیریه همراه سرویس تازه خبرنگاران مهر باشد تا معین گردد که چه موسساتی صلاحیت قانونی و عملکردی دارند که وارد خبرنگاران مهر بشوند. در مرحله دوم موسسات بر اساس مقدار شفافیت، استانداردها و ارائه گزارش های اقتصادی و عملکردی نمره ای از A تا E کسب می نمایند. و در آینده این رتبه بندی به کاربران پلتفرم خبرنگاران مهر نشان داده خواهد شد. ما می خواهیم مشوق رشد مؤسسات مردم نهاد شفاف هم باشیم و بنابراین مؤسساتی که رتبه بالاتری بدست بیاورند اجازه انتخاب کالاهای بیشتری روی صفحه اختصاصی خود خواهند داشت. در مرحله آخر گزارشات فصلی ان جی اوها به نیکوکاران ارائه می گردد. مثلا وقتی کمپین کیف مهربانی با همکاری موسسه مهرگیتی انجام گردد، در سرانجام تعداد کالاهای خریداری شده به نیکوکاران نشان داده می گردد و موسسه مردم نهاد در انتهای هر فصل از مقدار پیشرفت پروژه های خود در قالب استانداردهای معین به نیکوکاران گزارش ارائه خواهد داد.

موسوی: این را هم بگویم که خبرنگاران سودی از فروش این کالاها برنمی دارد، و سود حاصل از این فروش ها را در صندوقی به همین نام جمع آوری می نماید که گزارش این صندوق هم به صورت سالانه و بسیار شفاف اعلام خواهد شد.

نیکوکاران چطور می توانند در خبرنگاران مهر مشارکت نمایند؟

شعبانپور: ساده ترین شیوه ممکن برای مشارکت کاربران ایجاد شده که هیچ تفاوتی با یک خرید ساده از خبرنگاران ندارد. اگر شما در خبرنگاران نام نویسی نموده باشید دیگر لازم نیست در خبرنگاران مهر ثبت نام کنید، جهت حمایت از پروژه های نیکوکاری کافی است وارد خبرنگاران مهر شوید، مؤسسه مردم نهاد مورد نظرتان را انتخاب کنید و با اضافه کردن کالاهای دلخواهتان به سبد خرید و پرداخت، یاری کنید تا کالاها سریعتر به دست مؤسسه برای انجام مأموریتش برسد.

آیا شما با استفاده از هوش مصنوعی، کاربران را به صورت خاصی به سوی این کمپین های خبرنگاران مهر راهنمایی می کنید؟

موسوی: بله، ما به کاربرانی که حدس می زنیم بخواهند در پروژه ای کار خیری انجام بدهند به طور مثال در پروژه کیف مهربانی، پیامک زدیم. روزانه شش میلیون نفر از سایت خبرنگاران بازدید می نمایند و ما اگر بتوانیم تعداد قابل توجهی از مخاطبان را با خبرنگاران مهر آشنا کنیم ارزش بزرگی خلق نموده ایم. خبرنگاران مهر در حال حاضر فقط روی تامین کالایی ان جی اوها تمرکز دارد اما در آینده توسعه خواهد یافت و در فازهای بعدی از یاری های داوطلبانه هم استفاده خواهد نمود. برای اقلام بزرگ تر و با قیمت بیشتر هم قابلیت کراودفاندینگ یا تأمین اقتصادی جمعی را در آینده در خبرنگاران مهر تعریف خواهیم کرد تا هر نیکوکار به هر مقداری که بخواهد بتواند بخشی از هزینه را بپردازد و در یک کار خیر مشارکت کند.